محمدجواد زمردیان دبیر «کنگره ملی شهدای غریب در اسارت» در گفتگو با خبرنگار فرهنگی حیات؛ درباره چگونگی شکل گیری این کنگره گفت: در دوران دفاع مقدس ما شهدایی داریم که به اسارت دشمن درآمده و در اردوگاه ها، زندانها و بیمارستانها غریبانه به شهادت رسیدند؛ لذا برای معرفی این شهدا از واژه «شهدای غریب» استفاده کرده‌ایم. تاکنون فرصتی پیش نیامده که به این موضوع پرداخته شود.

وی افزود: در بهمن‌ماه سال ۱۳۹۸ در یکی از گردهمایی‌هایی که اسرای اردوگاه تکریت برگزار کردند، بنری که تصویر دو شهید روی آن بود، توجه مرا به خود جلب کرد و به من تلنگری وارد کرد. یادم آمد که این دو شهید در زمان شهادت به ما موضوعی را یادآور شدند و آنجا بود که متوجه شدم داستان حضرت یوسف برایم تکرار شده است.

دبیر «کنگره ملی شهدای غریب در اسارت» ادامه داد: در دوران اسارت دو برادر رزمنده با نامهای سید حبیب الله نیری از استان فارس و شهید ماشاالله ابراهیم از استان اصفهان به من وصیتی کرده بودند. شهید نیری به من گفت که من دخترم را ندیده ام اما اگر تو او را  دیدی بگو پدرش چگونه مقاومت کرد. این آدم به جهت جراحاتی که داشت مورد غضب دشمن بود و چون نمی توانستند او را بزنند با سبوعیت او را به حال خود رها کردند تا همانگونه به شهادت برسد.

وی همچنین خاطرنشان کرد: دیگری شهید ماشاءالله ابراهیم بود که ساکن اصفهان و اصالتا خوزستانی بود؛ او جزو قواصان کربلای ۴ بود. به دلیل شدت جراحات وارده؛ از هوش می‌رفت و وقتی به هوش آمد؛ از ما خواست که مراقب فرزندانش باشیم. منِ ۱۵ ساله فقط این صحنه را یادم است و حالا ۱۳۹۸ است و چشمم به تصاویر این شهدا می افتد.

زمردیان صحبت‌هایش را اینگونه ادامه داد: مشغله های زندگی و روزمره باعث شد تا این موضوع را مسئولیت ذاتی خود قلمداد نکنیم و ادامه را  به نهادها واگذار کنیم. اما جرقه شروع این کنگره مدد آقا امام رضا (ع) و امام غریب بود.

شناسایی ۱۱۰۰ شهید غریب در اسارت تاکنون

وی ادامه داد: در آن همایش برخی از تصاویری که روی بنر بود یک گل لاله قرار داشت و حتی عکسی از این شهدا نداشتیم.  در آن زمان عکسی از بنر گرفتم تا بعد از همایش به دنبال عکسها بروم و حالا امروز ۱۱۰۰ شهید را شناسایی کردیم که در سالهای دفاع مقدس توسط حزب بعث، کوموله و دموکرات به شهادت رسیده اند.

زمردیان اشاره کرد: ما نزدیک به ۱۷۰۰  اسم داریم ولی ۱۱۰۰ نفر از آنان راستی آزمایی شده اند. به مدد خداوند و شهدا توانستیم از ۴ نام، به این تعداد اسم برسیم. تاکنون ۱۲۳ سفراستانی رفتیم تا این شهدا را پیدا کنیم.

راستی آزمایی استعلام شهدای اسارت از ۴ مرجع

دبیر کنگره ملی شهدای غریب در اسارت گفت: در خلال این امر ریاست محترم جمهور؛ آیت الله شهید ابراهیم رئیسی نیز در جریان امر قرار گرفتند، ایشان هم از این موضوع استقبال کردند و مسئولیت را به بنیاد شهید واگذار کرد.

خدا را شاکریم که حامیان این حرکت فرهنگی در نهاد ریاست جمهوری و بنیاد شهید و امور ایثارگران تا سایر سازمان ها و دستگاه ها خط مشی ریاست محترم جمهور فقید را به خوبی دریافتند و پای کارشهدای غریب آمده اند.

باید اشاره کنم که این کار کاملا مردمی پیش رفت و هنوز برای خودم عجیب است که چگونه آزاده ها بیش از ۱۴۰هزار کیلومتر با ماشین شخصی خود بروند تا این مسیر را پیدا کنند، آخر هفته ها و زندگی شخصی را رها کند و به دنبال پیدا کردن این عزیزان بروند. تمام استانهای کشور را برای بدست آوردن  ۱۷۰۰ نفر پیمودیم.

وی در پاسخ به این سوال که راستی آزمایی شهدای این کنگره چگونه صورت گرفت، اظهار کرد: برای رسیدن به این اسامی  از ۴ مرجع استعلام کردیم. پس از آغاز این کنگره بنیاد شهید و امور ایثارگران ما را به رسمیت شناخت، ساختار و سازمانی شکل گرفت و شورای سیاست گذاریِ اعم از خود آزادگان انتخاب شد. اینها چهره های حقیقی بودند که گاهی سمتهای حقوقی داشتند مانند دکتر دهقان معاون ریس جمهور. ریاست بنیاد شهید و امور ایثارگران، معاون فرهنگی ایشان، ریاست حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس سپاه و بسیج و امام جمعه موقت تهران نیز در این حلقه بعنوان شورای سیاست گذاری دخیل هستند.

زمردیان تشریح کرد: در اولین گام باید برنامه و منشوری تهیه می شد. ۳۲ ستاد استانی از خود آزاده ها در سراسر کشور شکل گرفت؛ استان تهران بزرگ و شهرستانهای استان تهران، کمیته جستجوی مفقودین، جمعیت هلال احمر به عنوان نمایندگی صلیب سرخ، مرکز اطلاعات اسناد دفاع مقدس که اطلاعات کمیسون اسرا و مفقودین دست آنها بود و خود آزاده ها به عنوان شاهدان زنده که مجموع این استعلامات ما را به این اسامی رساند.

کردستان بیشترین شهید غریب در اسارت را دارد

وی تشریح کرد: بیشترین این شهدا مربوط به استانهای کردستان، خوزستان، یزد، مازندران و اصفهان بودند که بیش از ۶۰ شهید دارند. ما در این استانها از یک شهید تا ۱۹۳ شهید داریم. بیشترین شهدا به استان کردستان متعلق هستند؛ چراکه خباثت گروهک کوموله مردم را نیز در کنار رزمنده ها به اسارت می گرفته و همین باعث شد این افراد در نهایت در اسارتگاه دشمن به شهادت برسند.

دبیر کنگره ملی اسارت با بیان اینکه تعداد سوژهای موضوعی برای انعکاس آنچه به آن فرهنگ اسارت می گویند بسیار زیاد است؛ گفت:  اگر تحلیلگران سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و ... پای خاطرات اسرا بنشینند می توانند نسخ مختلفی از سیره زندگی اسرا بنویسند که می توان با آن کشور را اداره کرد. گاهی این شهدا آنقدر غریب هستند که حتی خانواده آنان نیز از کیفیت شهادت آنان خبر ندارند.

تنظیم ۳ دوره در سند راهبردی کنگره شهدای غریب در اسارت 

وی تشریح کرد: در سند راهبردی ۳ دوره را تنظیم کردیم؛ دوره انقلاب اسلامی از سال‌های ۴۲ تا ۵۷، دوران دفاع مقدس و دوره مقاومت که شامل تمام رزمندگانی که برای حفاظت از حریم آل الله در نبرد دشمنان به شهادت رسیدند، می‌شود و در این دوره فقط به شهدای اسارت دفاع مقدس پرداخته می‌شود. سبوعیت دشمن در مواجهه با اسرا در استخبارات با نوع مواجهه ساواک و کوموله و داعش متفاوت است به همین دلیل برنامه ریزی کردیم و قرار است این کنگره به صورت دوسالانه برگزار شود؛ دوره اول به شهدایی که در جنگ دفاع مقدس به شهادت رسیدند می پردازد.

کنگره شهدای غریب در اسارت سه تمایز با سایر کنگره ها دارد

زمردیان تشریح کرد: وجه تمایز این کنگره با سایر کنگره ها در سه چیز است؛ نخست اینکه این کنگره جامعه آماری مشخصی ندارد. دبیر در این کنگره نمی تواند اطلاعات شهدا را به صورت مشخص و دقیق بیان کند. دومین نکته این است که متولی برگزاری این کنگره شخصیتهای حقیقی و آزادگان هستند البته سازمانها پس از اطلاع پای کار هم آمده اند.وجه تمایز سوم این است که متناسب با این ساختار برای اولین بار در کشور کنگره ای برگزار شده است که تمام وجوه استانی را در بر میگیرد. ۸۸ برنامه طراحی شده که از ۳ خرداد تا ۷ بهمن سال جاری در تقویم عملیاتی انجام می شود و هر برنامه در ذیل خود برنامه های متفاوتی دارد.

وی تشریح کرد: رصدخانه ای ایجاد شده است و برای این شهدا پرونده های پژوهشی تدوین کرده است؛ ۱۳ فرم طراحی شده است و اطلاعات لازم را در اختیار نویسندگان و پژوهشگران قرار می دهد تا در این راه و در ادامه تولیدات فاخر ادبی داشته باشند. این شهدا روزی با جان برای کشور حماسه آفریدند و امروز نامشان برای ما توفیقات روزافزون داشته است.

تاکنون پیکر ۸۳ شهید غریب در اسارت به میهن بازگشته است

وی گفت: درباره شهدای غریب؛ با به اسارت رفتن پیکر شهدا هم روبرو هستیم؛ برای نمونه شهید عباس دوران، شهید خسرو جعفری و ... . ما با گروهی از شهدا روبرو هستیم که رزمنده است و پیکرش هم اسیر می شود. تاکنون پیکر ۸۳ شهید برگشته است. ۳۲ پیش اجلاسیه از ۳ خرداد تا سالروز شهادت امام موسی کاظم (ع) داریم که اجلاسیه پایانی است. در تلاشیم که مستندات تدوین شده را به رهبر معظم انقلاب اسلامی ارئه کنیم. وی در پایان با اشاره به اینکه از این کنگره در سطح جهانی و کشورهای محور مقاومت نیز استقبال صورت گرفته است، گفت: در تلاشیم در ادامه این کنگره مجمع جهانی احرار شکل بگیرد.